Kult św. Józefa
Od początku XVII wieku jednym z głównych miejsc czci Świętego Józefa w Polsce stał się Kalisz, gdzie kult ten wiązano z obrazem Świętej Rodziny.
Według tradycji początki Sanktuarium Świętego Józefa w Kaliszu sięgają 1670 roku. Wtedy, bowiem został uzdrowiony za przyczyną Świętego Józefa mieszkaniec wsi Szulec, który jako wotum ufundował obraz Świętej Rodziny i umieścił go w Kaliskiej Kolegiacie w podarowanym przez siebie ołtarzu.
Intensywny rozwój kultu Świętego Józefa przypadł na drugą połowę XVII i na cały XVIII wiek zwany w polskiej józefologii "złotym".
W czasach rozbiorów i w okresie międzywojennym kult nieco osłabł, choć i w tym czasie ożywiły go uroczyste obchody 100 - lecia koronacji obrazu w 1896 roku i 50-lecia patronatu Świętego Józefa nad Diecezją Włocławską w 1930 roku.
Do szczególnego rozwinięcia i znaczenia kultu Świętego Józefa Kaliskiego po II wojnie światowej przyczyniły się w zasadzie trzy wydarzenia: cudowne wyzwolenie księży - więźniów z obozu w Dachau (29 kwietnia 1945 roku), utworzenie w Kaliszu Polskiego Studium Józefologicznego (24 września 1969 roku) oraz wizyta Papieża Jana Pawła II w Kaliskim Sanktuarium (4 czerwca 1997 roku). Przy czym można śmiało powiedzieć, że to ostatnie wydarzenie najbardziej rozsławiło Świętego Józefa Kaliskiego.
W Kaliszu Jan Paweł II, jako Biskup Rzymu, zawierzył Świętemu Józefowi wszystkie polskie rodziny oraz sprawę ochrony życia nienarodzonych zarówno w Polsce jak i na świecie.
Na patrona Diecezji początkowo została wyznaczona Święta Rodzina. W rok później przyszło ze Stolicy Apostolskiej breve oznajmujące, że patronem Diecezji Kaliskiej zostaje "Święty Józef małżonek Maryi Dziewicy, Opiekun Zbawiciela". Takie określenie patrona niewątpliwie nawiązuje do obrazu Świętego Józefa Kaliskiego przedstawiającego Świętą Rodzinę i Jezusa - Zbawiciela, Maryję i jej małżonka Świętego Józefa.
Wybór Świętego Józefa za patrona dla Diecezji Kaliskiej jest uzasadniony i wymowny. Zwykle za patronów wybierano Świętych, którzy związani byli z danym terenem. W Kaliszu, jak wspomniano od połowy XVII wieku żywy był kult Świętego Józefa związany z obrazem zwanym "Świętym Józefem Kaliskim". Przyciąga on ludzi, którzy modlą się przed nim i wzywając wstawiennictwa św. Józefa dostępują licznych łask, a nawet cudów. Wydaje się, że ten fakt w głównej mierze zadecydował o patronacie.
Pierwszy Biskup Kaliski Stanisław Napierała świadomy, jaką wartość stanowi dla młodego lokalnego Kościoła taki właśnie patron powziął myśl, by Święty Józef był tym, który będzie jednoczył i scalał Diecezję. Postanowił więc, by odbyła się peregrynacja kopii obrazu Świętego Józefa Kaliskiego po wszystkich parafiach Diecezji. Dlatego podczas pierwszej diecezjalnej pielgrzymki dziękczynnej do Rzymu delegaci zabrali do Ojca Świętego Jana Pawła II dwie kopie obrazu Świętego Józefa Kaliskiego prosząc, by jedną zechciał przyjąć jako wyraz naszej wdzięczności i miłości, a drugą pobłogosławił, by po powrocie do Polski mogła rozpocząć peregrynację do wszystkich parafii Diecezji, w połączeniu z programem duszpasterskim skoncentrowanym na tematyce rodzinnej.
Ojciec Święty wypowiedział wtedy pamiętne słowa: "(....).przynosicie ze sobą kopię obrazu Świętego Józefa czczonego w Kaliszu, w Sanktuarium znanym na całą Polskę, chcecie abym pobłogosławił ten obraz, który po powrocie do kraju ma w pielgrzymce nawiedzać poszczególne parafie waszej diecezji. Święty Józef jest wam szczególnie drogi i bliski ....Dobrze, że wasza Diecezja rozpoczyna swój program duszpasterski od rodziny. (.....) Rodzina stanowi jedno z najcenniejszych dóbr ludzkości. (....)"
Po powrocie z Rzymu pobłogosławiony obraz Świętego Józefa Kaliskiego przyjmowały siostry zakonne w swoich domach i modliły się o Boże błogosławieństwo dla parafii, które nawiedzi Święty Józef.
Inauguracja nawiedzin kopii obrazu miała miejsce 17 kwietnia 1994 roku. Mszy Św. na Placu Świętego Józefa przewodniczył Ks. Arcybiskup Józef Kowalczyk Nuncjusz Apostolski w Polsce przy udziale duchowieństwa i przedstawicieli wszystkich parafii z diecezji. Przez cały tydzień poprzedzający inaugurację do Sanktuarium Świętego Józefa przybywały różne pielgrzymki: kapłanów i kleryków, sióstr zakonnych, chorych i osób starszych, małżeństw i rodzin, ludzi bezrobotnych oraz młodzieży - każdy stan miał swój dzień. Nawiedzanie trwało ponad dwa lata (od 17 kwietnia 1994 roku do 3 czerwca 1996 roku).
Biskup Kaliski w swoich listach pasterskich wskazywał na główne cele nawiedzin parafii przez Świętego Józefa: zwrócenie uwagi na rodzinę oraz integrację Diecezji. W liście pasterskim poprzedzającym peregrynację pisał "Przyjmując Świętego Józefa - będziemy starali się zauważyć na nowo rodzinę, odkryć jej niezastąpioną wartość dla życia i rozwoju człowieka. W Bożej rodzinie, jaką jest parafia, niech się spotykają ze Świętym Józefem wszystkie rodziny. Niech wizerunek Świętego Józefa znajdzie poczesne miejsce w każdej rodzinie. Niech Święty Patron stanie się opiekunem dla wszystkich rodzin."
Uroczystość nawiedzenia miała charakter niezwykle podniosły. Poprzedzona była starannym przygotowaniem, którego ważny element stanowiły misje lub rekolekcje.
W każdej parafii Obraz przebywał jedną dobę. Na modlitewnym czuwaniu spotykała się cała wspólnota. Na pierwszym miejscu jednak stawały poszczególne rodziny.
Peregrynacja rzeczywiście spełniła pokładane nadzieje, budziła świadomość i poczucie wspólnoty diecezjalnej. Czas peregrynacji stał się czasem wyraźnego ożywienia kultu Świętego Józefa Kaliskiego, który przybywszy do każdej parafii pozostawał w niej duchowo, zaś materialnie przywołują go niezliczone kopie kaliskiego obrazu umieszczone w domach rodzinnych, kościołach i kaplicach. Po zakończeniu peregrynacji każda parafia corocznie pielgrzymuje w dzień rocznicy nawiedzenia do Sanktuarium Świętego Józefa w Kaliszu.
Wymiar diecezjalny kultu Świętego Józefa Kaliskiego podkreśla fakt, że Biskup Kaliski osobiście przewodniczy głównym uroczystościom świętojózefowym w Sanktuarium św. Józefa. Co roku inauguruje Ogólnopolskie Sympozjum Józefologiczne, przewodniczy i głosi słowo Boże podczas różnych Ogólnopolskich Pielgrzymek do Sanktuarium Świętego Józefa w Kaliszu; Księży byłych więźniów Dachau (co roku 29 kwietnia), Robotników (od 1 maja 1993 r.), Związku Kobiet Katolickich (od 8 kwietnia 1995 r.), Civitas Christiana (od 30 listopada 1996 r.), Kręgów Domowego Kościoła (od 28/29 marca 1998 r.) i innych.
Każdego roku przewodniczy również głównej Mszy Św. 19 marca, a także w Święto Opieki Świętego Józefa (dawniej było ono obchodzone w IV niedzielę wielkanocną), obecnie decyzją Biskupa Kaliskiego, zostało przeniesione na I-szą niedzielę czerwca, by złączyć je ze wspomnieniami kolejnych rocznic nawiedzin Ojca Świętego Jana Pawła II w Kaliszu. W przeddzień, w sobotę wieczorem, wyrusza ogólnokaliska procesja z kopią obrazu Świętego Józefa od Kościoła Świętego Wojciecha na Zawodziu do Sanktuarium Świętego Józefa.
Z kultem Świętego Józefa Kaliskiego jest ściśle związana jedna z najstarszych pieszych pielgrzymek w Polsce, która wyrusza z Kalisza na Jasną Górę i z powrotem. Pierwszy raz wyruszyła w 1637 roku. O szczególnej łączności tej pielgrzymki z Sanktuarium Kaliskim świadczy nie tylko to, że wyrusza ona spod Bazyliki św. Józefa i do niej wraca (od Józefa do Maryi i od Maryi do Józefa), ale także religijna świadomość wiernych wypowiadająca się poprzez charakterystyczne pieśni, modlitwy, znaczki pielgrzymkowe i reprodukcyjne obrazy św. Józefa. Również grupy pielgrzymów wyruszające z innych miast Diecezji Kaliskiej mają coraz większą świadomość łączności ze św. Józefem.
Co roku też około 400 kapłanów Diecezji Kaliskiej i ponad 100 kleryków na czele z Pasterzem Diecezji uczestniczy w pielgrzymce do św. Józefa Kaliskiego. Również księża neoprezbiterzy swoją prymicyjną Mszę Świętą odprawiają w Kaplicy Cudownego Obrazu Świętego Józefa Kaliskiego, któremu zostają zawierzeni przez Księdza Biskupa. Diakoni natomiast w miesiącach letnich: w lipcu i sierpniu odbywają praktykę wakacyjną w Sanktuarium służąc pielgrzymom.
Warto także dodać, że od 8 lutego 1997 roku przy Bazylice Świętego Józefa jest stały dyżur spowiedniczy dając możliwość spowiedzi przybywającym tu wiernym, nie tylko z miasta Kalisza, ale także z okolicznych miejscowości, jak też przy różnych okazjach z całej Diecezji.
Kolejne ważne wydarzenie związane ze Świętym Józefem, które przypadło organizować młodej Diecezji Kaliskiej, to Ogólnopolskie dziękczynienie za 50 lat pokoju po zakończeniu II wojny światowej w 1995 roku. W tej uroczystości wzięło udział 57 biskupów z Polski, wszyscy kapłani Diecezji Kaliskiej, klerycy, a także księża byli więźniowie obozu koncentracyjnego w Dachau.
Z okazji 200 setnej rocznicy koronacji Obrazu Świętego Józefa Biskup Kaliski Stanisław Napierała ogłosił Diecezjalny Rok Jubileuszowy od 15 maja 1996 roku do 14 maja 1997 roku.
W świadomości Kaliszan istniało ciągłe przekonanie, że ten "milczący Święty" opiekuje się ich miastem. Może o tym zaświadczyć także napis na plakietce wotywnej z 1756 roku: "Zbawcy mniemany Ojcze, wszech przygód patronie, Bóg Syna i świat całej Twej oddał obronie, Miasto Kalisz pod Twoją Opieką się daje, niech Cię w powietrzu pierwszym Patronem doznaje."
Widząc dynamiczny rozwój kultu Świętego Józefa i świadomość Kaliszan o wielkim znaczeniu tego Świętego dla miasta, Biskup Kaliski Stanisław Napierała, przy poparciu Rady Miasta zwrócił się pismem z dnia 10 marca 1997 roku do Stolicy Apostolskiej o odpowiedni dokument potwierdzający oficjalnie patronat św. Józefa nad Kaliszem. Dokument taki otrzymał Ksiądz Biskup od Kongregacji do spraw Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów z 30 sierpnia 1997 roku i uroczyście ogłosił 4 czerwca 1998 roku podczas pierwszej rocznicy wizyty Ojca Świętego Jana Pawła II w Kaliszu, że Święty Józef małżonek Maryi jest opiekunem Miasta Kalisza.
Należy też dodać, że Święty Józef jest również Patronem Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Kaliskiej. W kaplicy seminaryjnej znajduje się kopia obrazu Świętego Józefa Kaliskiego, która odbyła peregrynację po wszystkich parafiach Diecezji.
O szerzeniu się kultu Świętego Józefa w wymiarze diecezjalnym świadczą fakty, iż wiele dzieł materialnych powstających w parafiach, tj. np. salki katechetyczne, domy parafialne i inne zostają nazwane imieniem św. Józefa Kaliskiego. Trzeba zauważyć, że w wielu parafiach Diecezji Kaliskiej wprowadzono różne nabożeństwa, modlitwy oraz pieśni do Świętego. Radio Rodzina transmituje w każdą środę z kaplicy seminaryjnej Nowennę do Świętego Józefa. Przy Bazylice Świętego Józefa w Kaliszu rozprowadza się wśród pielgrzymów obrazki, foldery, książki oraz inne pamiątki dotyczące Opiekuna Jezusa Chrystusa.
Zauważa się, że w ostatnich latach kult Świętego Józefa Kaliskiego bardzo się rozszerza. Przybywają do Sanktuarium liczne pielgrzymki z Diecezji i z całej Polski. Święty Józef ma też licznych ukrytych czcicieli i wielu chętnie obiera go sobie za orędownika u Boga.
Pewnym novum dotyczącym odkrycia Świętego Józefa przez współczesnych jest fakt, że mąż Maryi, ojciec Jezusa jest również patronem tych wszystkich, którymi świat gardzi czy odrzuca. Należą do nich ubodzy, bezdomni, bezrobotni, niekochani czy chorzy. Przykładem niech będzie ustalony ostatnio przez Konferencję Episkopatu Polski dzień 1-go maja 2001 roku (liturgiczne wspomnienie Świętego Józefa Robotnika) Ogólnopolskim Dniem Modlitwy i Solidarności z bezrobotnymi. Święty Józef pomaga w sprawach doczesnych, ale przede wszystkim prowadzi do Boga.
Święty Józef stał się na nowo aktualny w dzisiejszych czasach i jest nadzieja, że świat odda Mu się w opiekę. U progu trzeciego tysiąclecia Papież Jan Paweł II wskazuje dzisiejszemu światu na Świętego Józefa jako niezawodny wzór i pomoc. Do pielgrzymów Diecezji Kaliskiej w 1997 roku powiedział: "Potrzeba tego świadectwa oddania. Potrzeba go człowiekowi, często zagubionemu pośród fałszywych obietnic łatwego szczęścia. Potrzeba go w życiu rodzinnym, społecznym, kulturalnym, politycznym, aby wszyscy ludzie mogli w Synu Bożym odnaleźć źródło prawdziwej nadziei. Niech Święty Józef czczony w Kaliskim Sanktuarium stanie się dla nas wszystkich nauczycielem i duchowym przewodnikiem."