Bogumiła Celer
Z dziejów chóralistyki kaliskiej
150 lat chóralnego śpiewu w Bazylice Kaliskiej
Ze Wstępu: Dzieje śpiewu chóralnego biorą swój początek z czasów starożytnych, kiedy w muzykowaniu zbiorowym brali udział niemal wyłącznie mężczyzny. W kulturze chrześcijańskiej od wczesnego średniowiecza śpiew liturgiczny wykonywany był przez chóry kapłanów czy zakonników. Udział świeckich w chórach kościelnych możliwy był właściwie u schyłku XVII w. Na funkcjonowanie chórów zawsze znaczący wpływ miały warunki polityczne i społeczne, szczególnie widoczne w II połowie XIX w., kiedy to zaczął tworzyć się ruch śpiewaczych. Podobnie, jak w całej Europie, tak i w Polsce powoływano wiele towarzystw śpiewaczych. Były to w przewarzającej liczbie towarzystwa męskie, niekiedy o składzie mieszanym. Charakter tych stowarzyszeń od samego początku związany był z propagowaniem patriotyzmu. Chóralistyka polska nie mogła jednak rozwijać się tak prężnie, jak na przykład na ziemiach niemieckich, gdzie zorganizowany ruch śpiewaczy istniał już w pierwszej połowie XIX w. Główną przyczyną była trudna sytuacja polityczna rozproszenie Polaków na ziemiach pozostających pod różnymi zaborami. Utrudnieniem był również fakt, iż zakładanie jakichkolwiek organizacji musiało zyskać akceptację zaborcy. Ponadto nie dysponowano odpowiednimi środkami finansowymi, jakie posiadały państwa niepodlegle.
Mimo przeciwności, pod koniec XIX w., zaczęły powstawać chóry i stowarzyszenia chóralne. Szczególne znaczenie miały towarzystwa śpiewacze w Poznaniu, Lwowie, Wilnie, Warszawie, Krakowie czy na Śląsku. W XX stuleciu ruch śpiewaczy zaczął rozwijać się znacznie bardziej żywiołowo. Istotną rolę w upowszechnianiu muzyki chóralnej odegrała, otwarta w 1928 r. Rozgłośnia Polskiego Radia. Dyrektor radia, Witold Hulewicz, często zapraszał chóry do udziału w koncertach transmitowanych na żywo. Dążenie polskich chórów do zjednoczenia ruchu śpiewaczego, możliwe było dopiero po zakończeniu I wojny światowej. W 1925 r. został zatwierdzony pierwszy statut Zjednoczenia Polskich Związków Śpiewaczych i Muzycznych.
Jak na powyższym tle prezentują się tradycje chóralne Kalisza? W życiu kulturalnym miasta muzykowanie chóralne zajmowało istotne miejsce. Nie zawsze jego ranga w społeczeństwie była jednakowo ważna, jednak zawsze stanowiła o życiu muzycznym miasta. Jednym z elementów współczesnej, lokalnej chóralistyki, jest Chór chłopięco Męski Bazyliki Kaliskiej, którego monografie autorka podjęła się opracować. Celem niniejszej pracy jest rekonstrukcja działalności chóru na przestrzeni ponad 150 lat. Za oficjalna datę powstania chóru przyjmowano dotychczas rok 1892, w związku z tym chór obchodził w 2012 roku jubileusz 120 – lecia działalności. Na podstawie zebranych przez autorkę źródeł udało się ustalić, że chór sięga korzeniami dużo wcześniej niż 120 lat. Pierwsze wzmianki o istnieniu chóru przy bazylice kaliskiej pochodzą z lat 50 – tych XIX w. Natomiast istnieją przesłanki skłaniające się ku tezie, iż pierwszą udokumentowaną datą działalności chóru jest rok 1861.