Dariusz Krawczyk
Działalność
na rzecz obrony życia
Wstęp
1. Tłem wszelkiej działalności na rzecz obrony życia są „zmagania odwieczne” między życiem a śmiercią, cywilizacją życia a cywilizacją śmierci. Duchowe wymiary tej posługi sięgają swymi korzeniami do dramatu początku stworzenia a swoje zwieńczenie osiągają w wizji ostatecznego zwycięstwa Boga nad złem i śmiercią. Z tego też względu wszelka nasza działalność na rzecz obrony życia i jej skuteczność będzie wiązać się z wewnętrzną walką duchową i zaufaniem pokładanym w Chrystusie Panu. Ten wymiar musimy mieć stale na uwadze, gdy omawiać będziemy rożne formy posługi na rzecz obrony życia.
2. Mimo, że ukazane tło działalności na rzecz obrony życia odwołuje się do rzeczywistości wiary to jednak podkreślić trzeba ogólnoludzki charakter problemu. Nie można bowiem obrony życia uważać za temat specyficznie "chrześcijański" tak, jakby uznanie zasady poszanowania życia wynikała wyłącznie z przesłanek objawionych1. Zasada ochrony życia należy do prawa naturalnego i do zakresu naturalnej sprawiedliwości, na której opiera się państwo i prawo pozytywne. Niezależnie więc od tego, czy jest ktoś wierzący czy niewierzący, jako człowiek powinien szanować te prawa, które można poznać wystarczająco przy pomocy naturalnego rozumu2.
3. Trzeba pamiętać także, że obrona życia zakłada zawsze obronę rodziny. Atak na życie jest bowiem atakiem na rodzinę. Są to rzeczywistości nierozerwalne.
Ojciec Święty w Encyklice Evangelium vitae pisze: „Zamachy te uderzają w ludzkie życie, gdy jest ono najsłabsze i całkiem pozbawione możliwości obrony. Jeszcze groźniejszy jest fakt, że w dużej mierze dochodzi do nich w gronie rodziny i za sprawą rodziny, która przecież ze swej natury powinna być «sanktuarium życia»” (n. 11).
„Jesteśmy nie tylko świadkami, ale nieuchronnie zostajemy wciągnięci w tę walkę: wszyscy w niej uczestniczymy i stąd nie możemy uchylić się od obowiązku bezwarunkowego opowiedzenia się po stronie życia” (EV 28).
Obecna sytuacja
W naszych czasach ma miejsce szczególne nasilenie walki cywilizacji śmierci z cywilizacją życia. Mentalność przeciwna życiu zadomowiła się w sercach milionów osób na świecie. Na naszych oczach w imię miłości (fałszywej) i wolności (pozornej) dokonuje się dezintegracja rodziny i jej wewnętrznych relacji. Szczególnie nasilenie walki z życiem związane jest także ze zorganizowaną działalnością różnych organizacji o zasięgu światowym. Od 1924 r. gdy Lenin po raz pierwszy w świecie zalegalizował aborcję, cywilizacja śmierci niepokojąco szybko rozszerzała się na inne kraje. W przeciągu zaledwie kilkudziesięciu lat państwa dotychczas bogate w dzieci, takie jak: Włochy, Hiszpania czy Polska znajdują się w kryzysie demograficznym. Legalizacja aborcji stanowi tylko fragment „spirali zła” i jest powiązana z mentalnością antykoncepcyjną, stanowiąca rzekomo tylko jej
alternatywę. Antykoncepcja prowadzi jednak z powrotem do zabijania nienarodzonych a grunt dla niej przygotowuje „wychowanie seksualne”, będące w rzeczywistości deprawacją młodych sumień. Media donoszą również o narastaniu zjawiska przemocy3.
Kolejnym groźnym jak też i logicznym fragmentem owej spirali zła stała się agresja przeciw osobom starszym i chorym. Eutanazja i eugenika zaskakująco szybko zyskują zwolenników w Europie, w której żyją jeszcze świadkowie zbrodni dokonanych podczas II wojny światowej. W wyniku tej eskalacji zła koniecznym stało się poszerzenie zakresu działań na rzecz obrony życia od momentu poczęcia aż do naturalnej śmierci.
W Stanach Zjednoczonych, od niedawna dopiero, odstąpiono od wyjątkowo wstrząsającej formy aborcji jaka była tzw. aborcja pprzez częściowy poród. Mimo, że członkowie organizacji pro-life uzyskały obecnie duży wpływ na działalność rządu USA (dzięki poparciu prezydenta G. Busha), czego wyrazem jest zablokowanie dotacji amerykańskich dla organizacji promujących aborcję i antykoncepcję w świecie (IPPF), to jednak równocześnie Prezydent (będący pod wpływem neokonserwatystów i środowisk żydowskich) prowadzi politykę szerzącą w świecie wojny, śmierć i antagonizującą szczególnie kraje muzułmańskie przeciw tzw. krajom chrześcijańskim. Cywilizacja śmierci ukazuje nowe oblicze zagrażające pokojowi na świecie. Tak o tym mówiła św. Matka Teresa z Kalkuty: „Największym niebezpieczeństwem zagrażającym pokojowi jest dzisiaj aborcja. Jeżeli matce wolno zabić własne dziecko, cóż może powstrzymać ciebie i mnie, byśmy się nawzajem nie pozabijali?”4
Historia obrony życia w Polsce i wkład naszego środowiska
W ustawodawstwie międzywojennym w naszym kraju przerywanie ciąży było karalne. Jednak w ówczesnej Europie postawy przeciw życiu nasiliły się pod wpływem tendencji neomaltuzjańskich, zmierzających do ograniczenia liczby urodzeń. Doprowadziło to do propagowania środków antykoncepcyjnych w Polsce, a rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z 1932 r. o wykonywaniu praktyki lekarskiej zezwolono na dokonywanie sztucznych poronień z dwóch powodów: a) w przypadku zagrożenia zdrowia ciężarnej kobiety, b) gdy ciąża powstała w wyniku przestępstwa5.
Episkopat Polski wielokrotnie zabierał głos w sprawach ochrony życia. Natomiast człowiekiem świeckim, który podjął się w tym okresie zadanie obrony życia, pozostając właściwie osamotniony i jakże często nie rozumiany, był Walenty Majdański (1899-1972) – starszy brat naszego Ojca. Ten patron naszego apostolstwa na rzecz życia był wybitnym katolicki pisarzem i publicystą6 , który „swoje siły i talenty poświęcił sprawie rodziny, wartości rodziny wielodzietnej i obronie życia poczętego”7. W czasach przedwojennych współpracował w tej dziedzinie z św. o. Maksymilianem Kolbe. Zajmował się również problematyką prawidłowego rozwoju demograficznego narodów i jego związkiem z rozwojem rodziny. Jego dzieło „Planowanie zaludnienia” jest aktualnie przygotowywane do wydania w Fundacji „Pomoc Rodzinie”.
Okres okupacji niemieckiej był czasem planowej eksterminacji narodu polskiego. Rozwinięto na terenie tzw. Generalnej Guberni szeroką akcję antypopulacyjną, polegającą na propagowaniu antykoncepcji i przerywania ciąży oraz rozpowszechnianiu pornografii. Ale już 10 lat po wojnie zaczęły się pojawiać artykuły o rzekomo grożącym Polsce przeludnieniu. W konsekwencji w 1956 r. Sejm przyjął ustawę o warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. Warunki dopuszczalności przerwania ciąży poszerzono o tak zwane wskazania społeczne, które praktycznie oznaczały „aborcję na żądanie”.
Kościół w Polsce, świadomy zasięgu zagrożeń współczesnej rodziny, dotykających w pierwszym rzędzie najsłabszych, przeciwstawił się tym zagrożeniom w sposób systematyczny i zorganizowany. Jako jedyny stanął na czele walki o obronę prawa do życia nienarodzonych i o dobro małżeństw.
Po wprowadzeniu ustawy o dopuszczalności przerywania ciąży powołane zostało przez Episkopat Polski Duszpasterstwo Pracowników Lecznictwa, którego zorganizowanie powierzono ks. K. Majdańskiemu, profesorowi Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku i redaktorowi naczelnemu „Ateneum Kapłańskiego”. Postawa środowisk medycznych miała i nadal ma szczególne znaczenie w dziedzinie ochrony poczętego życia8.
W tamtym okresie powstał pierwszy w Polsce, do dziś istniejący, Dom Samotnej Matki w Chyliczkach koło Warszawy, który założyła Teresa Strzembosz.
W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych szczególną aktywność w dziedzinie obrony życia wykazywał ośrodek krakowski pod kierownictwem ks. abpa K. Wojtyły. Stworzył on silne zaplecze teologiczne (bp S. Smoleński, ks. I. Różycki) i zaplecze laikatu (m.in. dr W. Półtawska). Jednym z najcenniejszych przejawów działalności tego ośrodka były organizowane przez trzy lata z rzędu ogólnopolskie sesje naukowe lekarzy i teologów 9.
W 1975 r. po długich i trudnych staraniach powstała placówka zajmująca się pracą naukową w dziedzinie nauk o rodzinie i przygotowywaniem kadr duszpasterstwa rodzin na poziomie uniwersyteckim. Z założonym przez ks. bpa Kazimierza Majdańskiego Instytucie Studiów nad Rodziną współpracowało grono specjalistów z różnych dziedzin, zajmujących się problematyką rodzinną w tym dr Monika Wójcik10. Środowisko Instytutu wielokrotnie zajmowało oficjalne stanowisko w tej sprawie i organizowało seminaria dla dziennikarzy, spotkania z parlamentarzystami11. Pokreślić należy także liczne wydawnictwa naszego środowiska naukowego poświęcone tematyce obrony życia i rodziny12.
W Polsce stopniowo zaczęły powstawać organizacje na rzecz obrony życia. Pierwszą w kraju grupą obrońców życia był ruch „Troska o życie”, działający od połowy lat siedemdziesiątych w Lublinie. Natomiast w 1979 r. powstały w Warszawie dwie organizacje obrony życia: Ruch „Gaudium Vitae” i Ruch „S.O.S.”. W 1982 r. swoją działalność rozpoczął Ruch Obrony Życia Dzieci Poczętych „Pro Familia”. W latach osiemdziesiątych została także zainicjowana Krucjata Modlitwy w Obronie Poczętych Dzieci oraz Duchowa Adopcja.
Pierwszym zarejestrowanym ruchem (w 1981 r.) było Towarzystwo Odpowiedzialnego Rodzicielstwa (TOR), powstałe w Szczecinie.
Wybór kard. K. Wojtyły na Papieża, Jego pielgrzymki do Ojczyzny i zniesienie dyktatury komunistycznej w roku 1989 przyczyniły się do dalszego ożywienia działalności na rzecz obrony życia także w wymiarze politycznym i prawnym. Burzliwe publiczne debaty, wielki wkład pracy polityków m.in. senator A. Grzeskowiak poprzez zmienne koleje ustaw sejmowych mających chronić życie doprowadziły w końcu do uchwalenia 7 I 1993 r. ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. Niestety ustawa ta nie chroniła całkowicie życia nienarodzonych i choć stała się nową ustawą o warunkach dopuszczalności przerywania ciąży to jednak zdecydowanie ograniczyła proceder aborcji.
Natomiast 19 VI 1993 r. w Warszawie odbył się pierwszy Walny Zjazd Federacji Ruchów Obrony Życia. Do Federacji przystąpiło przeszło 60 organizacji i grup formalnych i nieformalnych działających na rzecz ochrony dziecka poczętego (obecnie do Federacji należy już blisko 150 takich organizacji, w tym nasz Instytut św. Rodziny oraz Instytut Studiów nad Rodziną).
Jak zatem powinna wyglądać nasza działalność na rzecz życia?
Obrona życia należy do podstawowych, konstytucyjnych zadań apostolskich naszego Instytutu św. Rodziny, którego członkami są także rodziny afiliowane jak i rodziny towarzyszące. „Niewyczerpaną pomoc” duchową w realizacji tego zadania odnajdujemy przede wszystkim w naśladowaniu Świętej Rodziny. Oddanie się Św. Rodzinie i życie afiliacją na co dzień pozwoli Duchowi św. inspirować i przeniknąć łaska naszego charyzmatu wszystkie konkretne formy apostolstwa na rzecz obrony życia.
Wszelką działalność na rzecz obrony życia powinna podążać równocześnie dwiema drogami: tzw. negatywną: czyli walką z konkretnymi przejawami zła i cywilizacji śmierci oraz pozytywną, czyli szerzeniem dobra i kultury życia.
Działalność na rzecz obrony życia jest ze swej natury działalnością wielowymiarową. Trafnie ujął to znany amerykański obrońca życia dr J. Wilkie mówiąc ,,że służyć życiu to: modlić się, uczyć się, uczyć innych i nieść konkretną pomoc”13.
Ojciec św. w encyklice Evangelim vitae wezwał każdą chrześcijańska wspólnotę i każdą rodzinę najpierw do wielkiej modlitwy za życie i rodziny (Ev 100). Papież wracał do tego wezwania wielokrotnie także w Roku Różańca. Modlitwa i post są najważniejszą i najskuteczniejszą bronią przeciw mocom zła. Szczególne miejsce ma tutaj wspólna modlitwa rodzinna jak i animowanie spotkań modlitewnych przy parafii.
Obrońcy życia powinni być zarówno świadomi nauki Kościoła na temat życia i rodziny (szczególnie nauczania Jana Pawła II) jak i szukać argumentacji naukowych, medycznych i biologicznych w tej dziedzinie. Wskazane jest zasięganie informacji także w kwestiach demograficznych. Mimo, że obecna tendencja skupienia aktywności na wspólnotach lokalnych („małych ojczyznach”) jest ważna przy odbudowie naszej aktywności samorządowej i społecznej, to jednak nie można przy tej okazji stracić z oczu problemów Ojczyzny i jej sytuacji. Bogatym źródłem wiedzy są czasopisma poświęcone rodzinie i życiu, jak i wydawnictwa takich środowisk naukowych jak np. Instytut Studiów nad Rodziną. Nasze studium także wspaniale wpisuję się w ten wymiar obrony życia.
Zdobytą wiedzą należy się dzielić. Jest to nade wszystko wrażliwość na tych konkretnych ludzi, z którymi spotykam się na co dzień, na sąsiadów, znajomych. Jakkolwiek wskazane byłoby wspieranie działalności różnych lokalnych organizacji pro-life, to nade wszystko trzeba się troszczyć, aby każde nasze Ognisko św. Rodziny było takim zarzewiem troski o życie .
Znany obrońca życia dr Antoni Zięba wymienia propozycje, które można by także podjąć w naszych środowiskach: włączyć się w prace poradni rodzinnych, propagować wiedzę szczególnie z zakresu naturalnego planowania rodziny14. Należy też zachęcać innych do korzystania z prasy i mediów katolickich. Do tej działalności należy także organizowanie wystaw na temat obrony życia, gazetek ściennych w szpitalach, przychodnach czy szkołach. Należy dostarczać wiarygodnych materiałów dla nauczycieli i pracowników służby zdrowia. Bardzo ważne jest docieranie do mass-mediów, gazet lokalnych oraz polityków już na szczeblu gminnym. Wykorzystywać można także nowoczesne środki społecznej komunikacji w tym strony internetowe, z których tak chętnie korzysta młodzież. Także pomoc w kolportażu ciekawych książek, materiałów będzie wyrazem naszego zrozumienia i zaangażowania w dzieło ratowania życia.
Szczególną troską należy otoczyć szkoły lokalne, rozmawiać z nauczycielami swoich dzieci, interesować się programami nauczania, podręcznikami, lekturami tak, aby uchronić dzieci przed zafałszowaniami i deprawacją. „Należy pomóc młodym w pojmowaniu i przeżywaniu płciowości, miłości i życia zgodnie z ich prawdziwym znaczeniem i w ścisłej współzależności (...). Banalizacja płciowości jest jednym z głównych czynników, które stoją u pogardy dla rodzącego się życia: tylko prawdziwa miłość umie strzec życia" (EV 97).
W miarę możliwości powinno się nawet pomyśleć o zdobywaniu informacji o organizacjach przeciwnych życiu, o ich funduszach, sponsorach tak aby starać się np. nie kupować w sieciach handlowych, nie wspierać firm, organizacji także na szczeblu lokalnym, które łożą pieniądze na działalność przeciwną życiu (z własnego doświadczenia wiem jak skuteczne są uwagi klienta na temat publicznie wystawianych pornografii – znikają bardzo szybko ze sklepów, czy warsztatów np. samochodowych).
Nie można zatem obronić życia, jeśli się nie obroni świętości ciała, jeśli się nie obroni świętości miłości.
Zapytajmy się, czy spełnienie powyżej wskazanego zakresu działań w stopniu zadowalającym spełniłoby zadanie obrony życia? Oczywiście nie! Działalność na rzecz obrony życia to dotykanie życia konkretnych ludzi, ich rozterek, często dramatów a obecnie zwykłej biedy i moralnej, i materialnej. Wielkim problemem są dziś rodziny bezdomne, pozbawione dachu na głową. Dlatego kolejnym i koniecznym wymiarem naszej działalności powinno być niesienie konkretnej pomocy. Nasz codzienna wrażliwość może wyrazić się np. we współpracy z ośrodkami organizującymi pomoc doraźną przy parafiach. Pomagać to znaczy także jeszcze głębiej włączyć się w działalność społeczną, polityczną i gospodarczą, która zapewni każdemu człowiekowi nie tylko prawo do życia ale i godziwe jego warunki, które będą wspierane zarówno przez pro rodzinną politykę państwa jak i rozporządzenia rad gminnych. W tym miejscu widać że prawdziwa obrona życia zakłada obronę rodziny. Pomoc samotnym matkom czy rodzinom będącym w trudnej sytuacji: dotkniętych alkoholizmem, czy rozbiciem przerasta często nasze możliwości i powinna być przedmiotem właściwej polityki społecznej państwa, ale można częstokroć pomóc w jakimś wymiarze i tym samym uratować nadzieję i wiarę w ludzi a często i w Boga.
Pisze Ojciec św.:
"obrona i promocja życia ludzkiego jest przejawem uczestnictwa w misji królewskiej Chrystusa i dlatego powinna mieć charakter posługi miłości, która się wyraża przez świadectwo osobiste, różne formy wolontariatu, działalności społecznej i zaangażowania politycznego. Jest to potrzeba szczególnie nagląca w chwili obecnej, gdy kultura śmierci tak agresywnie atakuje kulturę życia i często wydaje się nad nią przeważać. Przede wszystkim jednak jest to potrzeba zrodzona z wiary, która działa przez miłość (Ga 5,6), jak nam to przypomina List św. Jakuba..." (EV 87).
Jak wspomniałem wszelka działalność na rzecz obrony życia powinna odbywać się równocześnie dwiema drogami: dlatego na końcu choć kilka słów o tej drugiej drodze pozytywnej, o budowaniu „kultury życia”. Bo bronić życia i umacniać je, to czcić je i kochać (por. Ev 42)
Jest to zaproszenie do tworzenia środowisk rodzinnych życzliwych zarówno dla przychodzącego życia, jak i życia odchodzącego. „Jesteśmy powołani, aby wyrażać zachwyt i wdzięczność za życie otrzymane w darze oraz by je przyjmować z radością i przekazywać Ewangelię życia” (EV84). Osobiste świadectwo rodzin, otwartość na dzieci, wspólne świętowanie narodzin mają tu swoje niezastąpione znaczenie. Jednak dla pełnego budowania „kultury życia” koniecznym jest przezwyciężenie słabości natury ludzkiej i otwarcie się w wierze na łaskę przychodzącego Boga – „Miłośnika Życia”. Dlatego także troszczyć się należy o udział w „liturgii życia”15 by móc przeżywać i czerpać moc z udziału w Paschalnej tajemnicy Chrystusa. Oznacza to troskę o to, by nasze rodziny stawały się bardziej Kościołami domowymi, troskę o wspólna modlitwę, rodzinnie przeżywane sakramenty. Dopiero wtedy będziemy budować prawdziwą mentalność „pro-life”.
Być „pro-life” wobec innych to wnosić w rodziny: dobro, pokój, radość, nadzieję, szacunek i wrażliwość na najsłabszych. To znaczy być jak Maryja i Józef, niosących światu Jezusa.
Znak czasu (Aneks)
Na koniec chcę dotknąć jednego aktualnego problemu przed którym stoimy a jest nim akcesja Polski w struktury Unii Europejskiej.
Budowanie kultury życia w naszym narodzie zostanie już wkrótce dotkliwe zaatakowane przez próby pełnej legalizacji przerywania ciąży i eutanazji, jak i legalizację związków monoseksualnych. Jednostronna deklaracja rządu RP z 28 stycznia ub.r. nie zabezpiecza nas przed tymi niebezpieczeństwami16.
Do tej pory Trybunał w Strasburgu nie zajmował wyraźnego stanowiska w kwestii dopuszczalności aborcji, pozostawiając to ustawodawstwu krajów członkowskich. Takie samo rozwiązanie jest w przewidziane w Karcie Praw Podstawowych, przygotowanej na potrzeby UE. Obserwuje się jednak coraz częstszą praktykę wykorzystywania instytucji i aktów prawnych UE do działań uderzających wprost w prawo do życia, czy w prawa rodziny. Przykładem może być choćby rezolucja Parlamentu Europejskiego z lipca 2002r. wzywająca kraje kandydujące do Unii do wprowadzenia szeregu rozwiązań prawnych uderzających bezpośrednio w godność i prawa osoby ludzkiej, w tym prawo do życia w szczególności. Rezolucja ta, pod pozorem upowszechniania tzw. zdrowia reprodukcyjnego, zaleca krajom Unii i krajom kandydującym m. in. pełną legalizację aborcji oraz promocję antykoncepcji i środków wczesnoporonnych — także wśród dzieci i młodzieży. Inny przykład, z prawa do wolności usług wyprowadza się zasadę, że dzieciobójstwo prenatalne jest usługą, dlatego państwo ma obowiązek zagwarantować swoim obywatelom dostęp do nich. Kolejnym przykładem może być finansowanie z funduszy unijnych, pochodzących ze składek poszczególnych państw, programów kontroli populacji na świecie. W ten sposób dziesiątki
Ubiegłoroczna uchwała wzywająca z kolei, by we wszystkich prawodawstwach obecnych i przyszłych państw członkowskich konkubinaty i związki homoseksualne miały ten sam status co małżeństwa. W ubiegłym roku, w ramach programów pomocowych dla organizacji pozarządowych, w programie ACCES jako warunek udzielania pomocy polskim organizacjom pozarządowym było włączenie do tego programu również organizacji homoseksualnych, które, jak wiadomo, w większości domagają się zmiany statusu małżeństwa jako związku mężczyzny i kobiety17.
Powyższe informacje mogą słusznie niepokoić. Logika śmierci jest jednak logiką kłamstwa i zaczyna ona ujawniać swe wewnętrzne sprzeczności. Przykładem jest przypadek pani Thi-Nho Vo18, która wskutek błędu lekarskiego straciła sześciomiesięczną ciążę, i oskarża ginekologa o "nieumyślne zabójstwo". Jeśli Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu przyzna jej rację, prawo do aborcji w wielu krajach Europy stanie pod znakiem zapytania19.
Bibliografia - wybrane pozycje20
A. Magisterium Kościoła
1. Jan Paweł II, Adhortacja apostolska o zadaniach rodziny chrześcijańskiej w świecie współczesnym Familiaris consortio, Rzym 1981.
2. Jan Paweł II, Encyklika Evangelium vitae, Rzym 1995.
3. Jan Paweł II, List do Rodzin Gratissimam sane, Rzym 1994.
4. Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 1994. B. Inne
5. Bajda J. ks., Moralna ocena antykoncepcji a przerywanie ciąży, HLI, Gdańsk 1996.
6. Człowiek. Osoba. Płeć, red. M. Wójcik, Fundacja „Pomoc Rodzinie”, Łomianki 1998.
7. Dar ludzkiego życia Humanae vitae donum, (ks. bp K. Majdański i ks. T. Styczeń red.), Lublin 1991.
8. Evangelium vitae - encyklika ocalenia współczesnej rodziny i świata. Evangelium Vitae - the Encyclical of Salvation for the Family and the World Today, red. abp K. Majdański, Warszawa, ATK 1997, 559 s.
9. Grześkowiak A., Zagadnienia prawnokarnej ochrony dziecka poczętego w pracach Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1990-1991, Ottonianum, Szczecin 1994.
10. Hugh Mc J. ks., Problemy demograficzne w dzisiejszym świecie, „Ateneum Kapłańskie” z. 3(434), t. 96, 1981, s. 404 - 414.
11. Instytut Studiów nad rodziną, Memoriał w sprawie prawnej obrony życia człowieka poczętego. Tak-życiu, tak-prawdzie. Zeszyt 3. Łomianki 1991.
12. Kłys J., Personalistyczne podstawy polityki społecznej, Łomianki 1997.
13. Kowalska A., Uwagi o sytuacji demograficznej Polski u progu XXI wieku, „Studia demograficzne” nr 1/131, 1998, s. 109 - 122.
14. Lennart Nilsson, Axel Ingelman-Sundberg, Claes Wirsen, Życie przed narodzeniem. Fotodokumentacja rozwoju życia ludzkiego w łonie matki. Zagreb - Warszawa 1985.
15. Majdański K. bp, Wspólnota życia i miłości. Zarys teologii małżeństwa i rodziny, Poznań - Warszawa 1983.
16. Majdański K., abp, „Evangelium vitae” wzywa do ewangelizacji na rzecz życia. Szczecińskie Studia Kościelne 6, Ottonianum 1995, s. 13-16.
17. Majdański K., bp, Duszpasterz w służbie Humanae vitae, Szczecin 1989.
18. Medycyna i prawo: za czy przeciw życiu? Lublin, Redakcja Wydawnictw KUL 1999, 288s.
19. Posługa spowiedników w realizacji powołania małżeńskiego, Łomianki, Fundacja Pomoc Rodzinie 1999, 176s.
20. Schooyans M., Aborcja a polityka, Lublin 1991.
21. Schooyans M., ks., Rodzina w kontekście problemów demograficznych. Tak-życiu, tak-prawdzie. Zeszyt 8. Łomianki 1994.
22. Słownik małżeństwa i rodziny, bp E. Ozorowski (red.), Warszawa - Łomianki 1999 (m.in. hasła: Demografia, Model rodziny warunkujący zastępowalność pokoleń, Płaca rodzinna, Płodność, Polityka populacyjna, Polityka rodzinna, Populacja, Posłannictwo rodziny, Przejście demograficzne, Reprodukcja ludności).
23. Vollmer Ch., Prawda o aborcji w życiu kobiety. Tak-życiu, tak-prawdzie. Zeszyt 9. Łomianki 1994.
24. W imieniu dziecka poczętego, (J. W. Gałkowski, J. Gula, red), Rzym – Lublin 1991. W służbie godności małżeństwa i rodziny - 10-lecie Instytutu Studiów nad Rodziną, Łomianki k. Warszawy 1985, 96 s.
26. Wojtyła K. bp, Miłość i odpowiedzialność, Lublin 1986.
27. Wójcik M., „Evangelium vitae” a nauki o rodzinie, w: „Evangelium vitae” - encyklika ocalenia współczesnej rodziny i świata. „Evangelium Vitae” - the Encyclical of Salvation for the Family and the World Today, Wydawnictwa Akademii Teologii Katolickiej, Warszawa 1997, s. 171-182.
28. Wychowanie do miłości, red. bp K. Majdański, Warszawa, ATK 1987, 270 s.
29. XVIII Międzynarodowy Kongres Rodziny, Warszawa 1994.
30. Życie - „Studia nad Rodziną”, Półrocznik, Warszawa, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego 2000, nr 2(7).
Przypisy
1 Przekonanie o religijnym charakterze obrony życia mogło powstać na tle faktu, że to głównie Kościół mobilizował sumienia i instytucje publiczne do akcji obrony życia. Daltego niektórzy zwolennicy zabijania dzieci poczętych argumentowali, że godność dziecka poczętego i jego prawo do życia są wyłącznie przedmiotem wiary.
2 Por. ks. Jerzy Bajda, Obrona życia w duchu nadprzyrodzonym w ujęciu Jana Pawła II w: Służba życiu, 1/1999 (Jan Paweł II w słuzbie życiu) wydanie internetowe (http://www.life.net.pl/).
3 Por. Renata Piros, Danuta Bazyluk, Wprowadzenie, w: abp K. Majdański, ks. M. Schooyans, J. Kłys, Arena bitwy o życie, Łomianki, 2000, s. 248.
4 L’Osservatore Romano, wyd. pol., nr 11 /1994/, str. 49.
5 Wprowadzenie... dz. cyt. s. 249.
6 Drukiem ukazały się następujące książki W. Majdańskiego: „Państwo rodziny” (1935), „Ekonomia ziemi” (1936) i „Giganci” (1937), „Co robi młody święty” (1937), „Młodzi szaleńcy” (1937), „Rodzina wobec nadchodzącej epoki” (1946), „Kołyski i potęga” (1946), „Polska kwitnąca dziećmi” (1947), „Lekarz, dziecko, populacja” (1948), a także dziesiątki artykułów (m. in. w „Rycerzu Niepokalanej” oraz w „Prosto z mostu”, w którym to piśmie artykułem pt. „Oszczędzanie na dzieciach” zainicjował kampanię publicystyczną w obronie nienarodzonych). Nie doczekały się wydania książki: „Planowanie zaludnienia”, „O równe prawa dla ludzkości prenatalnej” (opracowanie to przetłumaczone na język francuski, zostało jako memoriał wręczone Papieżowi Pawłowi VI), „Franciszkanizm XX-go wieku”. Obok działalności pisarskiej w okresie powojennym W. Majdański prowadził działalność organizacyjną w zakresie duszpasterstwa rodzin i służby zdrowia, a także odczytową, wygłaszając prelekcje dla księży, lekarzy, położnych, małżeństw i młodzieży. (za: Wprowadzenie.... dz. cyt. s. 250).
7 Wprowadzenie.... dz. cyt. s. 250.
8 Por. Tamże s. 257. Chodziło zwłaszcza o uświadamianie pracowników lecznictwa o tym, że żadne względy nie mogą usprawiedliwiać aborcji, a współczesna medycyna nie musi poświęcać życia dziecka dla ratowania życia matki.. Z uznaniem należy dziś docenić fakt naukowego opracowania zagadnień dotyczących służby życiu i rodzinie na łamach „Ateneum Kapłańskiego”.
9 Por. Tamże s.262.
10 Jeszcze wcześniej w Polsce powoływano dwuletnie studia diecezjalne, mające zresztą różnorodny program, bardzo ogólny lub raczej specjalistyczny. Pośród wielu trzeba wymienić Studium Teologii Rodziny przy Papieskim Wydziale Teologicznym w Krakowie.
11 Memoriał Instytutu Studiów nad Rodziną – ATK w sprawie prawnej obrony życia człowieka poczętego, „Tak – życiu, tak – prawdzie” 1991, z. 3. Karta Praw Rodziny. Spotkanie z Parlamentarzystami Rzeczypospolitej Polskiej. „Tak – życiu, tak – prawdzie” 1991, z. 4.
12 Por. Bibliografia.
13 Za: A. Zięba, Fundamentem obrony życia jest wiara i modlitwa, w : Evangelium vitae – encyklika ocalenia współczesnej rodziny i świata, Łomianki 1997, s. 257.
14 Por. Tamże, s. 259.
15 Bp S. Stefanek, Apostolstwo na rzecz życia jako odpowiedź na słowo Chrystusa: „Coście uczynili jednemu z tych braci mnich najmniejszych, Mniecie uczynili (Mt 25, 40), w: Evangelium vitae – encyklika ocalenia współczesnej rodziny i świata, Łomianki 1997, s. 221.
16 „Rząd RP rozumie, że żadne postanowienia traktatu o UE, ustanawiającego wspólnoty europejskie, a także postanowienia traktatów modyfikujących lub uzupełniających te traktaty nie przeszkadzają RP w regulowaniu spraw o znaczeniu moralnym oraz odnoszących się do ochrony życia ludzkiego”.
17 R. Krzyszkowska, Referendum życia, Opoka, (www.opoka.org.pl/biblioteka) 14.II 2003.
18 Francuzka pochodzenia wietnamskiego, straciła ciążę przez straszliwą pomyłkę. W 1991 roku zgłosiła się na badania okresowe do szpitala w Lyonie. Ginekolog nie mógł się z nią porozumieć, gdyż bardzo słabo mówiła po francusku. Wziął ją za inną kobietę, panią Thi Thanh Van Vo, której miał usunąć spiralę. Błędny zabieg doprowadził do przerwania worka owodniowego i konieczna była aborcja. Gazeta Wyborcza, wydanie internetowe, 10-12-2003 17:00
19 „Obrońcy prawa do aborcji przyznają, że pani Vo została skrzywdzona, ale są kategorycznie przeciw objęciu płodu prawną ochroną. Ostatnio we Francji prawicowy rząd próbował ustanowić przestępstwo "nieumyślnego przerwania ciąży", ale po zdecydowanych protestach lewicy i pod naciskiem prezydenta Chiraca wycofał się z tego” Tamże.
20 Por. Renata Piros, Bibliografia, w: abp K. Majdański, ks. M. Schooyans, J. Kłys, Arena bitwy o życie, Łomianki, 2000, s. 325.