Słowo Kustosza Sanktuarium św. Józefa, Księdza Prałata Jacka Ploty ze Wstępu do książki "Od Józefa do Maryi - od Maryi do Józefa"
Tekst: Ks. Prałat Jacek Plota
Kalisz! Miasto w rozwidleniu rzeki Prosny, położone nad licznymi jej kanałami i dopływami. Miasto kościołów, zabytków sztuki sakralnej i arcydzieł architektury. Miasto, któremu patronuje św. Józef w kaliskiej Bazylice. Miasto nekropolii z zapisaną na nich wielowiekową historią. Miasto teatrów, jezuickiego w przeszłości, a później Teatru im. Bogusławskiego. Miasto o wspaniałych tradycjach muzycznych, licznych muzeów, galerii, salonów wystawowych. Miasto ambitne, poszukujące w nowych warunkach należnego mu miejsca i znaczenia na mapie kraju i Europy. Miasto akademickie z kilkunastoma tysiącami studentów. Ale także miasto, z którego wychodzi najstarsza w kraju pielgrzymka piesza na Jasna Górę.
Ktoś powiedział, że piesze pielgrzymowanie jest polskim fenomenem. Myślę, że nie tylko polskim, ponieważ pielgrzymką jest ludzkie życie, ba, każdy z nas jest pielgrzymem, homo viator, zawsze w drodze, w poszukiwaniu nowych doświadczeń, nowych miejsc osiedlenia, a przede wszystkim szukający śladów i znaków Boga. Zwłaszcza podczas pielgrzymki do miejsc świętych, do sanktuariów, to co trudne i bolesne, przeplata się z tym co radosne, to co ludzkie, łączy się z tym, co Boże. Taką jest również najstarsza w Polsce Kaliska Pielgrzymka Piesza na Jasną Górę, od blisko czterech wieków zdążająca pod hasłem: „Od Józefa do Maryi”, i – co jest fenomenem – także z powrotem: „Od Maryi do Józefa”. Jak sądzę, także pod tym względem pielgrzymka kaliska należy do wyjątkowych.
Najstarsze zapisy mówią, że po raz pierwszy Kaliszanie pielgrzymowali na Jasną Górę w 1607 roku. W innych dokumentach pojawia się rok 1618, a jako początek regularnych pieszych pielgrzymek na Jasną Górę jest zapis z roku 1637. Mielibyśmy więc w 2012 roku 375. rocznicę kaliskiego wędrowania do tronu Królowej Polski.
Fenomenem kaliskiej pielgrzymki - podkreślanym bardzo często przez ojców paulinów na Jasnej Górze - jest fakt pobytu pielgrzymów w Sanktuarium przez dwa dni, a następnie powrót pieszo do Kalisza. To jest swego rodzaju wyróżnik kaliskiej pielgrzymki, która oprócz odległej daty, jest również i z tego powodu wyjątkowa. Należy dodać, że od ponad 20 lat do dzieła kaliskiego pielgrzymowania trzeba dopisać Pieszą Pielgrzymkę Diecezjalną, tzw. promienistą, która zmierza na Jasną Górę od powstania Diecezji Kaliskiej w 1992 roku.
Jest jeszcze jeden pielgrzymi fenomen w diecezji kaliskiej: Wieruszowska Piesza Pielgrzymka na Jasna Górę. Pielgrzymi w tej grupie pod koniec sierpnia zmierzają pieszo do Częstochowy na uroczystości Matki Boskiej Częstochowskiej, 26 sierpnia. Pielgrzymka ta ma również swoją wielowiekową historię, choć wcześniej zmierzała na odpust Narodzenia NMP, 8 września. Organizowana jest przez wieruszowskich paulinów i cieszy się wielkim powodzeniem wiernych.
Nas jednak interesuje pielgrzymka, której od wieków towarzyszy hasło: „Od Józefa do Maryi” i „Od Maryi do Józefa”, czyli Kaliska Pielgrzymka Piesza wychodząca od początku z Sanktuarium św. Józefa. W tym kontekście chciałbym wskazać na trwający od wieków w Kaliszu kult św. Józefa, który przyczynia się do wzrostu i pogłębienia religijności Polaków. Jest on nierozłącznie związany z obecnością od połowy XVII wieku w kaliskiej Bazylice cudownego obrazu Świętej Rodziny. Natomiast współcześnie do rozwoju i znaczenia kultu św. Józefa Kaliskiego przyczyniły się cztery wydarzenia: cudowne ocalenie księży - więźniów z obozu koncentracyjnego w Dachau, przypisywane św. Józefowi; utworzenie w Kaliszu Polskiego Studium Józefologicznego; powstanie Diecezji Kaliskiej, i wreszcie - wizyta Jana Pawła II w kaliskim Sanktuarium. To ostatnie wydarzenie najbardziej rozsławiło imię św. Józefa Kaliskiego.
Przypomnę, że Jan Paweł II, 4 czerwca 1997 roku, powiedział w Kaliszu, że to „Sanktuarium ma szczególne miejsce w dziejach Kościoła i narodu”. Należałoby dodać, że zwłaszcza od 1992 roku, odkąd św. Józef patronuje powstaniu Diecezji Kaliskiej, nasze Sanktuarium nabrało nowego znaczenia dla Kościoła lokalnego, stając się centralnym ośrodkiem kultu św. Józefa. Co ważne, bł. Jan Paweł II będąc w Kaliszu, podpowiedział nam, co powinno być w naszych czasach najważniejszym zadaniem: zawierzanie św. Józefowi wszystkich rodzin oraz obrona życia nienarodzonych w Polsce i na całym świecie. Temu m.in. służą spotkania modlitewne organizowane od 2004 roku w każdy pierwszy czwartek miesiąca w intencji rodzin i obrony poczętego życia, transmitowane przez Radio Maryja, Telewizję Trwam i diecezjalne Radio Rodzina. W ten sposób wypełniamy niejako testament bł. Jana Pawła II, który mówiąc w Kaliszu, że „przyszłość ludzkości idzie przez rodzinę”, wskazał na obraz kaliskiej Świętej Rodziny jako wzoru, „ikony” każdej chrześcijańskiej rodziny. Odtąd przyjęło się nazywać Sanktuarium św. Józefa w Kaliszu „Polskim Nazaretem”, a także duchową Stolicą św. Józefa w Polsce i na świecie.
Kiedy 15 sierpnia 2011 roku byłem z Kaliszanami na dorocznej pielgrzymce pieszej na Jasnej Górze, otrzymałem w jasnogórskim refektarzu od Ojca Przeora Romana Majewskiego książkę Czesława Ryszki, zatytułowaną: „Idzie wierna Warszawa. 300 lat Warszawskiej Pielgrzymki Pieszej”. Spotkałem tam również jej autora, senatora Czesława Ryszkę. Pomyślałem sobie, że zrządził to spotkanie nasz sławny Opiekun, św. Józef, ponieważ w roku następnym przypadał jubileusz 375-lecia pielgrzymowania z Kalisza na Jasną Górę.
Pan Czesław Ryszka mając ułatwiony dostęp do jasnogórskich archiwów, bardzo chętnie zgodził się napisać tekst o pielgrzymce kaliskiej, a owoc naszej współpracy mamy przed sobą. Niech więc ta książka znanego pisarza i polityka, przypominająca cztery wieki pielgrzymowania Kaliszan „Od Józefa do Maryi” i „Od Maryi do Józefa”, przyczyni się do większej chwały św. Józefa Kaliskiego, a także zachęci nas do utrzymania pięknej tradycji pielgrzymiej do Jasnogórskiej Kany, a także „Polskiego Nazaretu” w Kaliszu.