Źródło: www.karmelici.poznan.pl
Zakon Karmelitański
promotorem kultu św. Józefa w Europie
Nabożeństwo do św. Józefa najpierw rozwijało się w oś- rodkach monastycznych na terenach Kościoła Wschodniego w IV wieku. W Palestynie rozwijały kult św. Józefa klasztory św. Saby, zaś Jego święto najwcześniej obchodzili Kop- towie w dniu 20 lipca. Ich wielką zasługą było asymilowanie kultu św. Józefa z liturgii bizantyńskiej. Podczas I wyprawy krzyżowej w zdobytej Jerozolimie utworzono Królestwo Jerozolimskie z siedziba patriarchy łacińskiego. Bazylikę Grobu Chrystusowego oddano pod opiekę kanonikom re- gularnym św. Augustyna, którzy sprawowali tam liturgię galloromańską, zwaną liturgia Grobu Chrystusowego. Tę liturgię wraz z regułą zakonną przyjęli od Alberta Avogadro, patriarchy jerozolimskiego Kościoła, pustelnicy z Góry Karmel w 1. 1209-1214. Wybudowali oni świątynię ku czci Matki Bożej, stąd nazwano ich Braćmi Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel a popularnie karmelitami. Zakonnicy ci wraz z kultem Matki Bożej swej Patronki rozwijali również nabożeństwo do św. Józefa.
W pierwszej połowie XIII w. Zakon Najśw. Maryi Panny z Góry Karmel zmuszony został do emigracji z powodu zagrożenia ze strony islamum. Rozwinięty w Palestynie kult św. Józefa zakonnicy przenieśli do Europy. Arnold Bostiusz, wielki czciciel Matki Bożej, w 1479 roku pisał, że zakon od niepamiętnych czasów ze szczególnym pietyzmem czcił Matkę Bożą, Jej rodziców św. św. Annę iJoachima oraz św. Józefa Oblubieńca NMP, żywiciela Świętej Rodziny. Świętego Józefa nazywa on ,,mężem dziewiczym i nienaruszonym, zastępca odwiecz- nego Boga, żywicielem inajtroskliwszym ekonomem i mnie- manym ojcem, umiłowanym oblubieńcem Maryi, najwierniejszym opiekunem i świadkiem Jej dziewictwa; za wzo- rem swej oblubienicy – najgorliwszym o zbawienie dusz idoskonałym w każdej cnocie"“. Określenia te świadczą o głębokim zrozumieniu przez zakon właściwego miejsca i roli św. Józefa w tajemnicy Jezusa, Maryi i Kościoła. Zakon Kannelitański przyczynił się znacznie do rozwoju w Ęuropie nabożeństwa do św. Józefa. Ten wkład izasługi zauważył wybitny historyk, znawca kultury i krytyk Daniel Papebrock z Towarzystwa Bollandystów. W Actu Srwctorum stwierdził, że karmelici najwięcej przyczynili się do roz- woju kultu św. Józefa na Zachodzie. Któż więcej – pyta autor – moł przyczynić się do czci św. Józefa na Zachodzie, jeśli nie ci, którzy już w Palestynie oddawali mu cześć?. Papież Benedykt XIV potwierdził to przekonanie, stwier- dzając, że ,,według zgodneo zdania uczonych, Zakon Kar- melitański przyniósł ze Wschodu na Zachód chwalebny obyczaj oddawania czci św. Józefowi z jak najuroczystszym nabożeństwemm. W 1498 roku benedyktyński opat Jan Tri- themius wswym dzielku De mźmcalis in Urticeto irwtrz Heźbrwrtrwm Witztwrgertsis dioecesis opiduru... (Moguntiae 1605)“ napisał, że wszyscy kamielici najbardziej czczą Matkę Bożą, a ze względu na Nią cześć oddają św. Annie, św. Joachi- mowi i św. Józefowi. Corocznie obchodzą ich święta z naj- większą pobożnością i miłością. Do rzadkości należy klasz- tor, aby nie było w nim ołtarzy pod wezwaniem tych świę- tych”. Najstarsze księgi liturgii karmelitańskiej nie wspomi- nają, kiedy zaprowadzono w zakonie święto św. Józefa. Stwierdzają one jego istnienie od niepamiętnych czasów. Kapituła Generalna w Nimes w 1498 roku ustaliła, że święto św. Joachima ma być obchodzone 16 września w rycie pod- wójnym (duplex), tak samo jak jest obchodzone święto św. Józefa 16. W brewiarzu karmelitańskim wydanym w Brukseli w 1480 roku św. Józef posiada całe własne oficjum z hym- nami, antyfonami i lekcjami”. Podobnie też brewiarz wy- dany w Wenecji w 1495 roku posiada własne oficjum o św. Józefieru. W martyrologium karmelitańskim z 1360 roku, sporządzonym przez Jana Trisse dla konwentu wNimes, święto św. Józefa przypadało na dzień 18 marca, ale już od połowy XV wieku we wszystkich liturgicznych księgach karmelitańskich występuje to święto w dniu 19 marca. Karmelitańska ikonografia w iluminowanych mszałach, graduałach, antyfonarzach, ewangeliarzach oraz malarstwo tablicowe i sztalugowe świadczą o żywym kulcie św. Józefa w Karmelu. Święty Józef przedstawiany jest obowiązkowo w scenach jego zaślubin z Maryja, Bożego Narodzenia, Po- kłonu Pasterzy, Pokłonu Trzech Króli, oraz Ofiarowania Pana Jezusa w świątyni, Ucieczki do Egiptu, Znalezienia Jezusa w świątyni i pracy Syna Bożego w warsztacie św. Jó- zefa. Osobną kategorię stanowią rzeźby i obrazy kultowe św. Józefa. Częstym motywem jest przedstawienie św. Jó- zefa z Dzieciątkiem w ramionach lub prowadzonym za rączkę. Od początku XVII wieku pojawiają się kompozycje św. Trójcy ziemskiej – Świętej Rodziny, i niebieskiej – Ojca, Syna iDucha Świętego. Matka Boża ze św. Józefem pro- wadzą Dziecię Jezus, trzymając je za ręce, a nad Jezusem wlinii wertykalnej unosi się Duch Święty, zaś ponad Nim postać Boga Ojca. W okresie renesansu karmelitański klasztor we Florencji prowadził szkołę doskonałych miniaturzystów. Jako minia- turzyści zaslynęli dwaj karmelici we Florencji: Michał del Bosco da Pauzano (1'I336) i Franciszek di Lambertuccio (Tl386). Mieli znaczne osiągnięcia artystyczne wtechnice iperspektywie. Świadczą o tym zachowane kancjonały klasz- toru (11 tomów) w Museo di san Marco we Florencjilg. Ilu- minatorskie pracownie istniały w klasztorach we Francji, Hiszpanii, Niemczech i w Czechach. Antyfonarz z 1397 roku, wykonany w Pradze, zakonnicy przywieźli na nową fundację do Krakowa. Kiasztor krakowski posiadał również swoją pracownię iluminatorską i scriptorium, z którego po- chodzi graduał z 1644 roku, wykonany ręka Stanisława ze Stolca, ozdobiony licznymi miniaturami. Wśród nich znaj- duje się adoracja Dzieciątka Jezus i Pokłon Trzech Króli z wyobrażeniem św. Józefa. Powyższe dane świadczą o miejscu św. Józefa w duchowości Zakonu Karmelitańskiego.