Źródło: www.karmelici.poznan.pl
Kult św. Józefa w Karmelu Reformowanym
W XVI wieku do rozwoju kultu św. Józefa w Europie najbardziej przyczyniła się św. Teresa od Jezusa (1515-1582), mistrzyni życia duchowego i doktor Kościoła. Z woli Bożej stała się fundatorką karmelitanek bosych i inspiratorką reformy karmelitów. Całe swe życie i dzieło reformy powierzyła z całkowitym zaufaniem św. Józefowi. Ta jej duchowa zażyłość ze Świętym rozpoczęła się już w zaraniu zakonnego życia Teresy, która w rok po złożeniu ślubów (1538) ciężko zachorowała. Po czterech latach ciężkiej choroby odzyskała zdrowie za pośrednictwem św. Józefa. W swej autobiografii tak pisała 0 wydarzeniu: ,,Widząc się zniedołężniałą w tak młodym wieku, opuszczoną przez ziemskich lekarzy, postanowiłam uciec się do lekarzy niebieskich, aby oni mnie uzdrowili, bo gorąco pragnęłam zdrowia. (...) Obrałam sobie za orędownika i patrona chwalebnego św. Józefa, usilnie polecając się Jemu. I poznałam jasno, że jak w tej potrzebie, tak i w irmych pilniejszych jeszcze, w których chodziło o cześć moją i o zatracenie duszy, Ojciec ten mój i Patron wybawił mnie i więcej mi dobrego uczynił, niż sama prosić umiałam”.
Teresa odzyskała zdrowie przez wstawiennictwo św. Józefa w kwietniu 1542 roku: ,,On w swej łaskawości to sprawił, że podniosłam się z łoża boleści i znowu chodzić mogłam"ŹŹ. Od tego czasu cześć, ufność i miłość Teresy do św. Jó- zefa wzrastały. Święty nigdy nie zawiódł pokładanych w nim nadziei. Wraz z rozwojem życia wewnętrznego i dążeniem do świętości duchowy związek Teresy ze św. Patriarchą za- cieśniał się. Do tego zaufania przyczyniła się wizja, jaką Teresa miała na modlitwie w dniu Wniebowstąpienia (1561) w kościele Dominikanów w Avila. Oto, co Święta napisała o tym objawieniu: ,,Wydało mi się, że widzę, jak mnie ubierają w szatę dziwnie białą i jasną; z początku nie wie- działam, kto mnie ubiera, potem dopiero ujrzałam przy swoim boku, z prawej strony Naj św. Pannę, a z lewej – mego Opiekuna św. Iózefa. Oni to we dwoje tak mnie ubierali. Iednocześnie było mi dane do zrozumienia, że już jestem oczyszczona z grzechów moich. A gdy byłam już ubrana, niewypowiedziane czując w sobie uwielbienie i rozkosz, Najśw. Panna wzięła mnie za ręce i rzekła mi, że bardzo jest zadowolona z mojego nabożeństwa do chwalebnego Iej Oblu– bieńca, że mam być pewna, iż zamierzony przeze mnie klasztor przyjdzie do skutku. Będzie w nim gorliwa służba Panu i im obojgu"”. Teresa starała się odwdzięczyć swemu Opiekunowi. Iego święta liturgiczne obchodziła z największym pietyzmem. W XVI wieku w hiszpańskich klasztorach panował zwyczaj, że poszczególne zakonnice domu urządzały i organizowały uroczystości ku czci swoich umiłowanych świętych. Na własny koszt (rodziny) dekorowały świątynię, przygotowy- wały kosztowne szaty łiturgiczne, zapraszały wybitnego kaz- nodzieję, chór, orkiestrę. W klasztorze Wcielenia w Avila ten zwyczaj był również zachowywany. Teresa co roku urządzała z całą okazałością uroczystość św. Józefa. Nazywała go swoim Panem, Opie- kunem, Patronem, Orędownikiem”. Po Komunii św. Te- resa miała objawienie, w którym Chrystus zobowiązał ją do rychłego założenia reformowanego klasztoru, ,,który ma być pod wezw. św. Józefa: (...) on będzie nas strzegł u jednych drzwi, a Najśw. Panna u drugich. On zaś, Chrystus Pan, będzie mieszkał w pośrodku nas"Ź5. Teresa, ufna w pomoc i opiekę św. Patriarchy, prze- prowadziła dzieło reformy zakonu. Spośród 17 klasztorów przez siebie założonych, 11 domów poświęciła czci św. Jó- zefa w następujących miejscowościach: Avila (1562), Me- dina del Campo (1567), Malagon (1568), Toledo (1569), Salamanca (1570), Segovia (1574), Beas de Segura (1575), Sevilla (1576), Palencia (1580), Granada (1582) i Burgos (1582)Ź°. Na wszystkie fundacje woziła ze sobą figurę św. Jó- zefa, przechowywaną dotąd w Avila. We wszystkich klasz- torach zaprowadziła szczególny kult św. Patriarchy. W każ- dym z nich musiał się znajdować Jego ołtarz. Przy głównych bramach klasztoru ustawiała figury św. Józefa i Matki Bożej. Mieli oni bronić głównych wejść do klasztoru. W liście pi- sanym 5 lutego 1571 roku do Alfonsa Ramireza Święta przy- naglała, aby Jakub Ortiz ,,nie ociągał się tak długo z postawieniem figury Pana mojego św. Józefa nad bramą kościoła" w Toledo”. Teresa zobowiązuje swoje siostry: ,,Miejcie na- bożeństwo do św. Józefa, bo on wiele możewu. Wszystkich zaś zachęca i przekonuje: ,,Nie pamiętam, bym kiedykolwiek aż do tej chwili prosiła go o jaką rzecz, której by mi nie wyświadczył. Jest to rzecz zdumiewająca, jak wielkie rzeczy Bóg mi uczynił za przyczyną tego chwalebnego Świętego, zilu niebezpieczeństw na ciele ina duszy mnie wybawił. Innym świętym, rzec można, dal Bóg łaskę wspomagania nas w tej lub owej potrzebie, temu zaś chwalebnemu Świę- temu, jak o tym wiem z własnego doświadczenia, dał władzę wspomagania nas we wszystkim (...). Przekonali się o tym i inni, którym poradziłam, aby się jemu polecili i coraz więcej jest już takich, którzy go czczą i wzywają, doznając na sobie tej prawdy. (...) Pragnęłabym wszystkich pociągnąć do po- bożnej czci tego chwalebnego Świętego". Siostry karmelitanki wiernie zachowywały przykład i nankę swej Matki. Do naszych czasów we wszystkich klasz- torach utrzymuje się nabożeństwo do św. Józefa. Za przykła- dem Teresy poszli również karmelici reformowani. W 1581 roku, jeszcze za jej życia, ogłosili św. Józefa patronem i fun- datorem reformy, zaś Kapituła Prowincjalna w Almodovar w 1583 roku ustanowiła św. Józefa wraz z Matką Bożą patronami prowincji, polecając wszystkim wspólnotom bardzo uroczyście obchodzić ich święta. Ojciec Hieronim Gracian od Matki Bożej, współpra- cownik św. Teresy w dziele reformy zakonu, w swej książce Josep/iirw pisze, że wszyscy karmelici bosi z takim nabo- żeństwem jak św. Teresa uważają św. Józefa za fundatora reformy. Twierdzi, że ,,w podobny sposób, jak dokonał cudu przy budowie tego klasztoru św. Józefa, tak mógłbym opowiedzieć o wielu innych klasztorach i to zarówno braci, jak i mniszek, gdzie wydawało się, że nie będzie ich można wznieść, to jednak dzięki pomocy św. Józefa zostały one wzniesione”. W Mrzrwale Ojicjum Pr:/is/ciego karmelitów bosych, wy- danym w Madrycie w 1591 roku, są ustalone modlitwy na procesję w uroczystość św. Józefa ,,nostrae Congregationis Patroni ac Protectoris”” (naszej Kongregacji Patrona i Pro- tektora). Również Kongregacja włoska karmelitów bosych w swoich konstytucjach uznała go za szczególnego protektora całej Kongregacji”. Konstytucje z 1604 roku polecały wspomnienie o św. Józefie w każdej mszy sobotniej o Matce Bożej z Góry Karmel. W samą zaś uroczystość św. Patriarchy śpiewano I i II nieszpory, laudesy a capitulo, tercję i mszę św. 0 czci św. Józefa zaświadczył w swoich kazaniach sławny o. Jan od Jezusa Maryi (Joamies de s. Petro et Uztarros, 1564- l615)3". Dwa traktaty o godności i łaskach św. Józefa opra- cował i wydał w 1638 roku w Antwerpii wielki jego czciciel, o. Bliasz od św. Teresy (Jan Chrzciciel Wils, T6 września l640)35. Liturgiczny kult św. Józefa, zapoczątkowany przez kar- melitów, wszedł później do liturgii Kościoła Powszechnegoan. Dotyczy to szczególnie świat Opieki św. Józefa i Zaślubin z NMP. Papież Grzegorz XV udzielił w dniu 4 stycznia 1623 roku dla karmelitów bosych odpustu zupełnego pod zwy- kłymi warunkami w uroczystość św. Józefa od pierwszych nieszporów aż do zachodu słońca w samą uroczystość św. Patriarchy”. Inicjatorem i wielkim zwolennikiem święta Opieki św. Józefa był o. Jan od Poczęcia (1626-1700), hiszpański karme- lita, późniejszy generał kongregacji hiszpańskiej. Iako pro- wincjał prowincji św. Józefa (w Katalonii) wyjednał w 1679 roku u przełożonych generalnych zatwierdzenie tego święta z własnym oficjum. Redakcją oficjum zajął się o. Jan od św. Józefa (1642-1718). Po przeprowadzeniu korekty Kongre- gacja św. Obrzędów 6 kwietnia 1680 roku pozwoliła karme- litom bosym kongregacji hiszpańskiej i włoskiej obchodzić święto Opieki św. Józefa w trzecią niedzielę po Wielkanocy, z własnym oficjum, w rycie duplex 2 cl. W tym samym roku (12 czerwca) Definitorium Generalne zarządziło, że we wszystkich klasztorach w to święto należy śpiewać w białych płaszczach I i II nieszpory, invitatorium i hymn na jutrznię, laudesy a capitulo, tercję i mszę święta,38. Dnia 2 lutego 1742 roku papież Benedykt XIV udzielił odpustu zupełnego w tym dniu dla kongregacji hiszpańskiej, zaś Klemens XIII roz- ciągnął go na cały zakon 22 listopada 1742 roku. Od 1759 roku święto otrzymało oktawę. Dnia 10 września 1847 roku papież Pius IX rozciągnął uroczystość Opieki św. Józefa na cały Kościół wraz z własnym oficjum. Drugim świętem powstałym w Karmelu jest uroczystość Zaślubin NMP że św. Józefem. Kongregacja włoska karme- litów bosych obchodziła ją od 1678 roku z własną mszą i oficjum. W 1729 roku papież Benedykt XIII rozciągnął to święto na cały Zakon Karmelitański zoficjum ułożonym przez Jana Gersona. Obchodzono je 23 stycznia. Oprócz kultu liturgicznego wyrazem wielkiego zaufania do św. Józefa było częste nadawanie tego imienia zakonnikom oraz konsekracja świątyń po tym wezwaniem. W XVII wieku liczbę klasztorów pod wezwaniem św. Józefa szacowano na 150-200. W 1979 roku zakon posiadał ich 262 oraz 38 pod wezwaniem Świętej Rodziny. Z tego na karmelitanki bose przypadało 208 klasztorów św. Józefa i 32 klasztory Świętej Rodziny". W XX wieku wśród teologów ustawicznie wzrastało zainteresowanie józefologią. Zaistniała pilna potrzeba pod- budowy doktrynalno-teologicznej, dla określenia miejsca iroli św. Józefa w tajemnicy Chrystusa, Maryi iKościoła. W tym celu hiszpańscy karmelici bosi w Valladolid założyli instytut nankowy poświęcony józefologii. Od 1947 roku prace instytutu publikowane są w półroczniku ,,Estudios Iosef1nos". Tam też powstała Sociedad Espanola Ioseflna (1951), która wnet przekształciła się w Sociedad Ibero- Americana de Iosefologia (1953). Oprócz badań nankowych gromadzi dokumentację z zakresu józefologii i organizuje sympozja i kongresy międzynarodowe.